Işık ve karanlık üzerinden deneyim alanları yaratan aydınlatma tasarımcısı Ali Berkman’ın mekansal algı üretimi üzerine sürdürdüğü pratiğinin huzmesi olan stüdyosundaydık.
Işığı materyal olarak kullanıp deneyimler kurgulayan bir tasarımcısın. Senin için bu hikâye de babanın atölyesinde başlıyor. Bu ilgi senin için devamında nasıl katmanlandı?
Çok küçük yaştan itibaren babamın atölye ve mağazasında çalıştığım dönem boyunca, benim için aydınlatma, tasarlanan bir kavram olmaktan ziyade üretilip satılması hedeflenen bir ürün niteliğindeydi. 2008’de mezun olunca baba mesleği aydınlatma işini tasarım ve mühendislik ile nasıl geliştirebileceğim konusunda araştırmaya başladım ve “aydınlatma tasarımı” adı altında bir uzmanlık alanı olduğunu öğrendim. Ardından bu konuda İsveç’te düzenlenen bir workshop’a katıldım ve ilk defa bu workshop'ta aydınlatma tasarımının ürün odaklı bir kavram olmadığını, ışık ve karanlığın dengesiyle mekan ve insan algısını değiştirebildiğine tanık oldum ve bu konuda uzmanlaşmaya karar verdim.
Işık ve insan ilişkisi arasındaki izlenimlerin yeni fikirlere hangi yollarla evriliyor?
Bu ilişkiyi mutlaka mekan deneyimini de içine katarak devamlı olarak gözlemlemeye çalışıyorum. İnsanların ışık ve karanlık ile olan etkileşimlerini gözlemlemek, ışık ile etkileşim bağlamında davranışsal psikolojilerini anlayabilmenin yeni fikirlerin ortaya çıkmasında çok büyük payı var. Işık tasarımının kültürel ve sosyal kimlik ile de dönüştüğünü düşünüyorum. Bu sebeple farklı coğrafyalarda ve farklı mekanlarda devamlı olarak gözlemlemek ve yine aynı insanların deneyimlediği mekanı bir kullanıcı olarak deneyimlemek çok önemli. Öte yandan değişen/dönüşen teknolojilerin de günlük hayat ve deneyimi üzerinde çok büyük etkileri var. Bu sebeple değişen davranış ve alışkanlıkların da sürekli olarak gözlemlenmesi gerekiyor. Teknolojiyi gözlem ve araştırma özelinde de verimli kullanmak yeni fikirlerin oluşmasında oldukça kıymetli.
Mekânsal algı yaratmak üzerine çalışan biri olarak ilhamların verilerden bağımsız olarak kapını çalıyor mu?
Bu konu, proje tipolojisine göre değişkenlik gösterebiliyor. Müze/ sergileme alanlarında veya mağaza/perakende alanındaki işlerde verilerden bağımsız ilham almak veya hareket etmek, sonucu olumsuz etkileyebiliyor fakat diğer tüm tipolojilerde çok fazla araştırma yapıyoruz ve benzer mekanları gözlemlemeye, deneyimlemeye çalışıyoruz. Bu süreçte de tüm ekiple birlikte ara ara beyin fırtına seansları yaparak konsept kurgusunu strüktüre etmeye çalışıyoruz. Bazen konsept tasarım aşamasında, bazen de uygulama sürecinde saha ziyaretlerinde özgün fikirler ortaya çıkabiliyor. Yaratıcı sürecin, kullanıcı ihtiyaçları ve deneyimine odaklanan veriler ile özgün fikirlerin dengeli uyumu sayesinde ortaya çıkabileceğine inanıyorum.
Deneyim alanları yaratmak konusunda sürdürdüğün pratiğin atölyende yürüttüğün çalışmanda hangi aşamalardan geçiyor?
Aydınlatma tasarımı; mimari, iç mimari, peyzaj mimarisi, mühendislik gibi bir çok disiplinin ara kesitinde bulunan bir uzmanlık alanı olduğu için, sürecine en başından tüm disiplinler ile görüşerek detaylı bir brief almak ile başladığını düşünüyorum. Brief i farklı disiplinler ve kullanıcılardan detaylı olarak alabilmek içni kapsamlı bir soru- cevap listesi oluşturarak bir çalıştay düzenlemeye çalışıyoruz. Bu çalıştayın amacı, kullanıcı alışkanlıklarını,, mekanın fiziksel, tasarımsal ve kavramsal kısıtlarını ve ihtiyaçlarını anlayarak, tüm bu girdiler ışık ve karanlık ilişkisini kurgulayarak bir konsept oluşturmak. Konsept aşamasında tüm ekiple, ışığı ve karanlığı da bu konsept bağlamında fiziksel deneyimleyebilmek adına, mümkünse fiziksel olarak projenin bulunduğu mekanda veya ofiste çok fazla ışık testleri gerçekleştirmeye çalışıyoruz. Aydınlatma Tasarımı konsepti genellikle, tüm proje sürecinin en çok önemsediğimiz ve vakit ayırdığımız süreci. Sonrasında kurguladığımız aydınlatma konseptini, ışık hesaplarıyla , teknik çizimlerle, ürün seçimleri ve teknik şartnameler ile güçlendirmek, çok daha uzun süren ve projenin hayat bulmasını sağlayan ikinci önemli süreci diyebilirim. Üçüncü önemli faz ise ‘Fine tuning’ süreci. Projede uygulama bittikten ve tüm disiplinler ayrıldıktan sonra, ekip olarak mekandaki tüm ışık kaynaklarının yönlendirme ayarlarını tamamlayarak, mekandan farklı zaman dilimlerine ait ışık senaryolarını bir aydınlatma otomasyon sistemi üzerinden programlayarak mekanın kullanıcısına teslim ediyoruz.
"Işık ve karanlığın senteziyle oluşan görsel hiyerarşi, çevremdeki bir çok disiplini de bu kavramların hissettirdiği “var etmek/yok etmek” bağlamında gözlemleme vesile oluyor."
Birbirine tezat iki kavram olan ışık ve karanlığı birlikte düşünmek başka disiplinlerdeki estetik beğenilerini ne şekilde dönüştürüyor?
Birbiri olmadan varolmayan bu iki soyut kavramın varlığıyla tüm hayatımı sürdürmek, çevremdeki tüm disiplinleri gözlemlerken de beni mutlaka etkiliyor. Işık ve karanlığın senteziyle oluşan görsel hiyerarşi, çevremdeki bir çok disiplini de bu kavramların hissettirdiği “var etmek/yok etmek” bağlamında gözlemleme vesile oluyor. Bu durumu en çok hissettiğim alan, doğası itibari ile de fotoğrafçılık. Dramatik bir mekandaki gölge ve karanlığın dengesizliğinin yarattığı baskın etki ile, ışığın baskınlığıyla gölgelerin pek de varolmadığı bir “white cube“ galerideki atmosfer de etkileyici olabiliyor. Sanırım birçok disiplini de estetik bağlamda incelerken gözlerim bu ikilem ve kontrastı arıyor.
Ofisini yaratıcılık için ideal bir mekan haline getirirken Dyson teknolojileri nasıl bir katkı sağlıyor?
Özellikle Dyson Solarcycle Morph serisinin bulunduğumuz konumdaki günışığına göre dönüşmesi, bu sebeple günün farklı saatlerinde ışık seviyesindeki ve renk sıcaklığındaki değişim sayesinde çalışma alanındaki verimliliği arttırdığını düşünüyorum. Mobil uygulama üzerinden de tüm değişimleri sağlayabilmek büyük bir kullanım kolaylığı sağlıyor. Gün içinde toplantılardan bunalıp ara verdiğimde başlığı döndürerek ambiyans lambasına dönüştürüyorum ve böylelikle azaltılmış mavi ışık ile rahatlatıcı bir ortam yaratma imkanım oluyor.
Dyson Purifier Hot+Cool Formaldehyde hava temizleyici ise kalabalık ofis ortamında odadaki hava kalitesini iyileştiriyor. MyDyson™ uygulaması veya sesli komut ile kontrol edebilmek gün içinde önemli bir rahatlık sağlıyor.
